|
|
Βαθμός Ασφαλείας:
Να διατηρηθεί μέχρι:
Βαθ. Προτεραιότητας:
Αθήνα, 11-10-2013
Αρ. Πρωτ. 147643/Γ2
|
|
· Δ/νσεις Δ/θμιας Εκπ/σης
· Γραφεία Σχολικών Συμβούλων
· Γυμνάσια (μέσω των Δ/νσεων
Δ.Ε.)
|
|
ΠΡΟΣ:
|
|
||||
|
||||
ΘΕΜΑ: Οδηγίες για τη διδασκαλία των θετικών μαθημάτων των
Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξεων Ημερήσιου και Εσπερινού Γυμνασίου για το σχ. έτος 2013-2014
Μετά από σχετική εισήγηση του
Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (πράξη 24/08-07-2013 και 33/30-09-2013
Δ.Σ.) σας αποστέλλουμε τις παρακάτω οδηγίες σχετικά με τη διδασκαλία των θετικών
μαθημάτων και των τριών τάξεων Ημερησίου και Εσπερινού Γυμνασίου. Συγκεκριμένα
Β Ι Ο Λ Ο Γ Ι Α
Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Διδακτέα ύλη – Διαχείριση Διδακτέας ύλης
Με βάση το ισχύον Αναλυτικό
Πρόγραμμα Σπουδών για τη Βιολογία της Α΄ τάξης του Γυμνασίου, η οποία
διδάσκεται δύο (2) ώρες την εβδομάδα, προτείνεται η ακόλουθη διδακτέα ύλη από
το διδακτικό εγχειρίδιο (βιβλίο μαθητή «Βιολογία Α΄ Γυμνασίου» των Μαυρικάκη
Ε., Γκούβρα Μ. και Καμπούρη Α.):
Η Επιστήμη της βιολογίας
Κεφάλαιο 1: Η Οργάνωση της
ζωής
Κεφάλαιο 5: Στήριξη και Κίνηση
Κεφάλαιο 2: Πρόσληψη
ουσιών και Πέψη
(Αμέσως μετά την ενότητα 2.1
-Φωτοσύνθεση- να διδαχθεί η εισαγωγή του κεφαλαίου 4 και η ενότητα 4.2- Η
αναπνοή στα φυτά)
Κεφάλαιο 3: Μεταφορά και
αποβολή ουσιών
Κεφάλαιο 4: Αναπνοή ( Ενότητα
4.4 Η Αναπνοή στον άνθρωπο)
Κεφάλαιο 6: Αναπαραγωγή
Κεφάλαιο 7: Ερεθιστικότητα
Αναλυτικότερα, στους πίνακες που ακολουθούν
εμφανίζονται τα κεφάλαια με τη σειρά που προτείνεται να ακολουθηθεί κατά τη
διδασκαλία τους, οι ενότητες που θα διδαχτούν, οι παρατηρήσεις/διδακτικές
οδηγίες για κάθε ενότητα και οι ώρες που προτείνεται να διατίθενται για τη
διδασκαλία τους.
|
Κεφάλαιο
|
Διδακτέα ύλη
|
Παρατηρήσεις/Διδακτικές
Οδηγίες
|
Ώρες
|
|
Η επιστήμη της Βιολογίας
|
Η Βιολογία στην καθημερινή ζωή
|
Προτείνεται να
χρησιμοποιούνται παραδείγματα από εφαρμογές της Βιολογίας στην καθημερινή
ζωή, με τα οποία θα αναδεικνύεται η συμβολή της στη βελτίωσή της ποιότητας
της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου.
Είναι σημαντικό να τονίζεται
η σπουδαιότητα της επιστημονικής μεθόδου για την εξέλιξη της επιστήμης.
|
1
|
|
1. Η οργάνωση της ζωής
|
1.1 Τα χαρακτηριστικά των
οργανισμών
1.2
Κύτταρο: η μονάδα της ζωής
1.3
Η οργάνωση των πολυκύτταρων οργανισμών
1.4
Αλληλεπιδράσεις και Προσαρμογές
|
Κατά την κρίση του
εκπαιδευτικού μπορεί να δίνεται μικρότερη έμφαση σε επιμέρους χαρακτηριστικά
των οργανισμών και να αναδεικνύεται η σχέση των μορφολογικών και λειτουργικών
χαρακτηριστικών .
Η διδασκαλία της ενότητας
αυτής θα πρέπει να εξυπηρετεί την κατανόηση της έννοιας της ενιαίας οργάνωσης
των διαφορετικών ειδών οργανισμών.
Προτείνεται να
πραγματοποιηθούν οι εργαστηριακές ασκήσεις (1 και 2) μικροσκοπικής
παρατήρησης φυτικών και ζωικών κυττάρων.
Προτείνεται να μη δίνεται
έμφαση στη λεπτομερή περιγραφή των κυτταρικών οργανιδίων. Η αναφορά στο ρόλο
του πυρήνα, της κυτταρικής μεμβράνης, του κυτταροπλάσματος, των χλωροπλαστών
και των μιτοχονδρίων είναι αρκετή, για να εξυπηρετήσει και την κατανόηση των
λειτουργικών διαφορών μεταξύ φυτικών και ζωικών οργανισμών.
Θα πρέπει να δίνεται έμφαση
στην κατανόηση του ότι οι προσαρμογές σε ό, τι αφορά τα μορφολογικά και
λειτουργικά χαρακτηριστικά των οργανισμών δεν επιβάλλονται από κάποιο εξωτερικό
περιβαλλοντικό παράγοντα. Υπάρχουν στους οργανισμούς από πριν και, στην περίπτωση
που τους εξασφαλίζουν πλεονέκτημα σε σχέση με τους υπόλοιπους οργανισμούς του
ίδιου είδους, επικρατούν.
|
8
|
|
5 Στήριξη και Κίνηση
|
Εισαγωγή (Σελ. 98)
5.1
Η στήριξη και κίνηση στους μονοκύτταρους οργανισμούς.
5.2
Η στήριξη φυτά.
5.3
Η στήριξη και η κίνηση ζωικούς οργανισμούς.
5.
4 Το μυοσκελετικό σύστημα του ανθρώπου.
|
Κατά τη διδασκαλία των
ενοτήτων αυτών θα πρέπει να δίνεται έμφαση σε δομικές και λειτουργικές
ομοιότητες και διαφορές των διαφόρων ομάδων οργανισμών μέσα από τις οποίες
αναδεικνύεται η εξελικτική διάσταση.
Θα πρέπει να τονίζεται η
σημασία της ισορροπημένης διατροφής στον άνθρωπο για την εξασφάλιση της
υγείας του σκελετού και των μυών μας, αλλά και η συμβολή της φυσικής άσκησης
και η προσοχή για την αποφυγή τραυματισμών του σκελετού μας.
|
6
|
|
2. Πρόσληψη ουσιών και
πέψη
και εισαγωγή κεφαλαίου
4
με την ενότητα
4.2 Η αναπνοή στα φυτά
|
Εισαγωγή (Σελ. 38)
2.1 H παραγωγή θρεπτικών ουσιών στα φυτά- Η
φωτοσύνθεση.
Εισαγωγή κεφαλαίου 4 και
ενότητα 4.2 Η αναπνοή στα φυτά
2.4 Η πρόσληψη ουσιών και η
πέψη στον άνθρωπο.
|
Προτείνεται να δοθεί έμφαση
στη διδασκαλία της φωτοσύνθεσης και στη σημασία της για τη διατήρηση της ζωής
στον πλανήτη.
Προτείνεται να
πραγματοποιηθεί η εργαστηριακή άσκηση 4 ( Η σημασία του φωτός για τη
φωτοσύνθεση).
Προτείνεται στο σημείο αυτό
να διδαχθεί η εισαγωγή του Κεφαλαίου 4 και η ενότητα 4.2 . Η εισαγωγή του
κεφαλαίου 4 σε αυτό το σημείο γίνεται, ώστε οι μαθητές να: α) συνδέσουν την
πρόσληψη της τροφής με τον τρόπο που αυτή εξασφαλίζει ενέργεια στον οργανισμό
, β) να διακρίνουν την αναπνοή σε επίπεδο οργανισμού από την κυτταρική
αναπνοή με την οποία παράγεται ενέργεια και γ) να συσχετίσουν τη φωτοσύνθεση
με την αναπνοή ως τις δύο διαδικασίες με τις οποίες παράγεται και
καταναλώνεται οξυγόνο αντίστοιχα. Ενδείκνυται η χρήση κατάλληλου-
εγκεκριμένου ψηφιακού υλικού για την καλύτερη κατανόηση των δύο παραπάνω
εννοιών, οι οποίες αναφέρονται στον μικρόκοσμο και δεν έχουν εμπειρικές αναφορές.
Προτείνεται να δίνεται έμφαση
στη σχέση της διατροφής με τη διατήρηση της υγείας και να αναδεικνύεται η
αξία της «Μεσογειακής διατροφής».
|
6
|
|
3. Μεταφορά και
αποβολή ουσιών.
|
Εισαγωγή (Σελ. 60)
3.2 Η μεταφορά και αποβολή
ουσιών στα φυτά
3.4
Η μεταφορά και η αποβολή ουσιών στον άνθρωπο
|
Η «Εισαγωγή» αναφέρεται στη
μεταφορά ουσιών στο κυτταρικό επίπεδο και κρίνεται σκόπιμο να διδάσκεται
οπωσδήποτε πριν τη διδασκαλία της ενότητας που αφορά τη συγκεκριμένη
λειτουργία στον άνθρωπο, κάνοντας παραλληλισμούς σε σχέση με τη σκοπιμότητά
της τόσο σε επίπεδο κυττάρου όσο και σε επίπεδο οργανισμού.
Η μεταφορά και αποβολή ουσιών
στα φυτά, προτείνεται να συνδυαστεί με εργαστηριακή άσκηση μικροσκοπικής
παρατήρησης επιδερμίδας φύλλου - στομάτων. Η αναφορά στη διαπνοή και ο ρόλος
της για τις λειτουργίες της φωτοσύνθεσης και της αναπνοής στα φυτά,
ολοκληρώνει τη μελέτη των δύο αυτών σημαντικών βιολογικών φαινομένων.
Προτείνεται η πραγματοποίηση
της εργαστηριακής άσκησης 5 (Η μεταφορά ουσιών στα φυτά).
Θα πρέπει να δίνεται έμφαση
στην αναγκαιότητα ύπαρξης συστημάτων μεταφοράς ουσιών στον άνθρωπο, αλλά και
στους παράγοντες που επηρεάζουν την καλή λειτουργία και συνεργασία των
συστημάτων αυτών.
|
8
|
|
4. Αναπνοή
|
4.4
Η αναπνοή στον άνθρωπο
|
Κατά τη διδασκαλία της
ενότητας αυτής θα πρέπει να αναδεικνύεται η συμβολή του τρόπου και των
συνθηκών ζωής του σύγχρονου ανθρώπου (κάπνισμα, ατμοσφαιρική ρύπανση) στην
καλή λειτουργία του αναπνευστικού του συστήματος και οι επιπτώσεις τους στην
υγεία (εμφύσημα, βρογχίτιδα κτλ.).
Προτείνεται η πραγματοποίηση
της εργαστηριακής άσκησης 14 (Οι επιδράσεις της άσκησης στο ρυθμό της
αναπνοής).
|
6
|
|
6. Αναπαραγωγή
|
Εισαγωγή (Σελ. 114)
6.1
Αναπαραγωγή σε μονοκύτταρους οργανισμούς.
6.2
Αναπαραγωγή στα φυτά.
6.3
Αναπαραγωγή στους ζωικούς οργανισμούς.
6.4
Αναπαραγωγή στον άνθρωπο
|
Κατά τη διδασκαλία των
ενοτήτων αυτών θα πρέπει να δίνεται έμφαση σε ομοιότητες και διαφορές των
διαφόρων ομάδων οργανισμών, μέσα από τις οποίες αναδεικνύεται η εξελικτική
διάσταση.
Είναι σημαντικό να τονίζεται
η σπουδαιότητα της αναπαραγωγής για την επιβίωση των ειδών και την εξέλιξη
τους.
Για την ενημέρωση,
ευαισθητοποίηση και ανάπτυξη στάσεων και συμπεριφορών θετικών για την υγεία,
σχετικά με θέματα που αφορούν τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και την
αντισύλληψη, θεωρείται αποτελεσματικό να ανατίθενται εργασίες στους μαθητές,
ώστε οι ίδιοι να αναζητούν, να αξιολογούν και να συνθέτουν πληροφορίες πέραν
αυτών του βιβλίου.
|
8
|
|
7. Ερεθιστικότητα
|
Εισαγωγή (Σελ. 136)
7.4
Το νευρικό σύστημα του ανθρώπου
|
Προτείνεται να δίνεται έμφαση
στην ανάδειξη της σημασίας επικοινωνίας μεταξύ των διαφόρων δομών στο πλαίσιο
ενός οργανισμού για τον καλύτερο συντονισμό των επιμέρους λειτουργιών.
Προτείνεται να δίνεται έμφαση
στη διάκριση των δύο τρόπων με τους οποίους μεταβιβάζονται μηνύματα στον
ανθρώπινο οργανισμό (με τη βοήθεια ορμονών και με τη μορφή νευρικών
μηνυμάτων).
|
6
|
|
Σύνολο ωρών
|
|
|
49
|
Η έμφαση που προτείνεται να δοθεί στις
λειτουργίες της ζωής σε σχέση με τον άνθρωπο επιλέχθηκε με δεδομένο ότι οι
μαθητές δεν έχουν άλλη ευκαιρία στη διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης να
μελετήσουν όλες τις λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, κάτι ιδιαίτερα
σημαντικό για τη ζωή τους.
Η μελέτη της εξελικτικής υπόστασης των
οργανισμών, που προβλέπεται από το ισχύον Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών, μπορεί
να προσεγγιστεί με τη μελέτη κάθε λειτουργίας από τους μονοκύτταρους
οργανισμούς έως τον άνθρωπο και είναι ενδιαφέρουσα, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις
περιλαμβάνονται λεπτομέρειες για τη δομή των συστημάτων που εξετάζονται στους
διάφορους οργανισμούς οι οποίες ταλαιπωρούν τους μαθητές, χωρίς να προσφέρουν
στην ανάδειξη της εξελικτικής πορείας των οργανισμών.
Ωστόσο, επειδή κρίνεται σημαντικό να δοθεί
στους μαθητές η ευκαιρία να προσεγγίσουν και την έννοια της εξέλιξης μέσα από τη
μελέτη ορισμένων τουλάχιστον λειτουργιών της ζωής και των οργανικών συστημάτων
που τις εξυπηρετούν, προτείνεται να διατηρηθεί αυτή η δομή στη μελέτη των
λειτουργιών: (α) της «Αναπαραγωγής» (κεφ. 6), με δεδομένο το γεγονός ότι οι
μαθητές κατά την υποχρεωτική εκπαίδευση, δεν θα έχουν ξανά την ευκαιρία να διδαχθούν
κάτι σχετικό με την αναπαραγωγή σε φυτά και ζώα και (β) της «Στήριξης –
Κίνησης» (κεφ. 5), γιατί περιλαμβάνονται θέματα ενδιαφέροντα για τους μαθητές
αυτής της ηλικίας και επιπλέον αναφέρονται χαρακτηριστικά της εξέλιξης του
σκελετού των οργανισμών μέσα από τα οποία αναδεικνύεται η σχέση της δομής των
οργανισμών με τις ανάγκες που το περιβάλλον τους δημιουργεί, προκειμένου να
επιβιώνουν σ’ αυτό. Κατά τη διδασκαλία των ενοτήτων αυτών θα πρέπει να δοθεί
έμφαση σε ομοιότητες και διαφορές των διαφόρων ομάδων οργανισμών με εξελικτική
διάσταση.
Η αναδιάταξη των κεφαλαίων με πρόταξη αυτών που θα διδαχθούν με την
υπάρχουσα δομή (μελέτη της συγκεκριμένης λειτουργίας από τους μονοκύτταρους
οργανισμούς έως τον άνθρωπο) και η διάταξη των υπολοίπων έγινε με τρόπο κατά
τον οποίο να μην θίγεται η ανάδειξη της λειτουργικής σχέσης των επιμέρους
συστημάτων.
Επιπλέον, προτείνεται η διδασκαλία να ενισχυθεί με τη χρήση
εγκεκριμένων λογισμικών (Βιολογία A΄-Γ΄ Γυμνασίου),
καθώς και με τη χρήση ψηφιακού υλικού από αντίστοιχους ιστότοπους (www.dschool.edu.gr).
Παρατήρηση για τα Εσπερινά Γυμνάσια
Στα Εσπερινά Γυμνάσια, εξαιτίας
των μειωμένων ωρών διδασκαλίας, προτείνεται να μη διδαχτούν τα κεφάλαια
Στήριξη-Κίνηση (κεφ.5) και Ερεθιστικότητα (κεφ.7). Κατά τη διδασκαλία επίσης
πρέπει να δοθεί έμφαση στις λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, στους
παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του και στην καλλιέργεια στάσεων και
συμπεριφορών για τη διατήρησή της.
No comments:
Post a Comment